Ο Ρήγας Φεραίος και ο Αδαμάντιος Κοραής

Ανάμεσα στους δασκάλους του Γένους ξεχωρίζουν για τη δράση τους ο λόγιος επαναστάτης Ρήγας Βελεστινλής και ο Αδαμάντιος Κοραής, ένας Έλληνας φιλόλογος φημισμένος ακόμη και στην Ευρώπη.

Ρήγας Φεραίος

Ο Ρήγας, γιος εμπόρου, γεννήθηκε το 1757 στο Βελεστίνο της Θεσσαλίας. Το οποίο στην αρχαιότητα είχε το όνομα Φερές. Νέος, δουλεύει για τους Φαναριώτες στην Κωνσταντινούπολη. Έπειτα φεύγει από την Κωνσταντινούπολη και πάει στο Βουκουρέστι. Εκεί δουλεύει γραμματέας του ηγεμόνα της Βλαχίας. Στο Βουκουρέστι με επιρροή από τις ευρωπαϊκές ιδέες, θέλει την απελευθέρωση της πατρίδας του, της Ελλάδας. Το 1790 ταξιδεύει στη Βιέννη.

Το συγγραφικό και εκδοτικό του έργο είναι μεγάλο. Ο Ρήγας μεταφράζει γαλλικά μυθιστορήματα στη δημοτική γλώσσα, ένα βιβλίο Φυσικής για το σχολείο, έναν τεράστιο χάρτη της Ελλάδας, την περίφημη «Χάρτα της Ελλάδος», μια εικόνα του Μεγάλου Αλεξάνδρου και πολλά άλλα. Ο Θούριος είναι ένας επαναστατικός ύμνος. Για πολλούς νέους τότε, ο Θούριος είναι σύμβολο του αγώνα για την ελευθερία.

Ο Ρήγας Βελεστινλής θέλει τη συνεργασία των δούλων βαλκανικών λαών για την απελευθέρωσή τους από τους Οθωμανούς. Θέλει ένα δημοκρατικό κράτος, με νόμους και δίκαιο.  Στο κράτος αυτό κύρια θα είναι η ελληνική γλώσσα και παιδεία. Όμως, τα έργα του είναι πολύ γρήγορα γνωστά. Η Αυστρία αντιδρά, γιατί τότε έχει καλές σχέσεις με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι Αυστριακοί συλλαμβάνουν τον Ρήγα το Δεκέμβριο του 1797. Λίγους μήνες αργότερα τον δίνουν μαζί με επτά συντρόφους του στους Τούρκους. Οι Τούρκοι θανατώνουν τον Ρήγα και τον ρίχνουν μαζί με τους φίλους του στον ποταμό Δούναβη.

Adamantios Korais or Koraïs (Ἀδαμάντιος Κοραῆς; 27 April 1748 – 6 April 1833) was a Greek humanist scholar credited with laying the foundations of Modern Greek literature and a major figure in the Greek Enlightenment. His activities paved the way for the Greek War of Independence and the emergence of a purified form of the Greek language, known as Katharevousa. Encyclopædia Britannica asserts that "his influence on the modern Greek language and culture has been compared to that of Dante on Italian and Martin Luther on German".

Korais was born in Smyrna, in 1748. He was exceptionally passionate about philosophy, literacy and linguistics and studied greatly throughout his youth. He initially studied in his home place, where he graduated from the Evangelical Greek School.As an adult Korais traveled to Paris where he would continue his enthusiasm for knowledge. He translated ancient Greek authors into French and his own form of greek (in between ancient and modern) and produced thirty volumes of those translations.

Korais studied at the school of medicine of the University of Montpellier from 1782 to 1787. His 1786 diploma thesis was entitled Pyretologiae Synopsis, while his 1787 doctoral thesis was entitled Medicus Hippocraticus. After 1788 he was to spend most of his life as an expatriate in Paris. A classical scholar, Korais was repelled by the Byzantine influence in Greek society and was a fierce critic of the ignorance of the clergy and their subservience to the Ottoman Empire, although he conceded it was the Orthodox Church that preserved the national identity of Greeks.

While in Paris, he was witness to the French Revolution. He was influenced by the revolutionary and liberal sentiments of his age. He admired Thomas Jefferson; and exchanged political and philosophical thoughts with the American statesman. A typical man of the Enlightenment, Korais encouraged wealthy Greeks to open new libraries and schools throughout Greece. Korais believed that education would ensure not only the achievement of independence but also the establishment of a proper constitution for the new liberated Greek state. He envisioned a democratic Greece, recapturing the glory of the Golden Age of Pericles.

Korais died in Paris aged 84 soon after publishing the first volume of his autobiography. In 1877, his remains were sent to Greece, to be buried there.

Publications

Korais's most lasting contributions were literary. Those who were instrumental in publishing, and presenting his work to the public were merchants from Chios. He felt eternally grateful to these merchants, since without them, it would have been financially impossible for him to publish his works. These works included Strabo in Greek, another on Marcus Aurelius, his translation of Herodotus, the translation of the Iliad, and his main literary work, the seventeen volumes of the "Library of Greek Literature".

His political writing really begins with the publication at the opening of the nineteenth century of Asma Polemistirion ("War Chant") and Salpisma Polemistirion ("Military Bugal Call"), celebrating the presence of Greek troops fighting alongside the French in Egypt. Earlier he had attacked the Greek Patriarch of Jerusalem for urging the Sultan's Christian subjects to support him in the war against the 'atheistic' French.

Korais went on to publish in 1803 his Report on the Present State of Civilization in Greece, based on a series of lectures he had given in Paris, extolling the link between the rise of a new Greek mercantile class and the advance of the Greek Enlightenment or Diafotismos. In What should we Greeks do in the Present Circumstances?, a work of 1805, he tried to win his compatriots over to Napoleon and away from the cause of their Russian co-religionists. In later years, though, his enthusiasm for the French Emperor diminished, and he ended by referring to him as the 'tyrant of tyrants.'

Away from contemporary politics, Korais did much to revive the idea of Greece with the creation of the Hellenic Library, devoted to new editions of some of the classic texts, starting with Homer in 1805. Over the following twenty years many others appeared, with lengthy prefaces by Korais entitled 'Impromptu Reflections', with his views on political, educational and linguistic matters. Although the broad mass of the Greek people was beyond his reach, he played an important part in the shaping of a new consciousness among the intelligentsia, which was to play a part in the creation of a new national movement.

Linguistic revolution

Cenotaph of Korais; Montparnasse Cemetery.

One of his most significant accomplishments was his contribution to the redefining of the Greek Language. The Greeks were dispersed so widely across Europe, people who served several masters. He decided to purge the Demotic (the vernacular or spoken language) of foreign elements. His intent was to bring the language as close as possible to the classic of Ancient Greece. This effort ultimately led to his publishing the "Atakta", the first Modern Greek dictionary.

Ο Αδαμάντιος Κοραής είναι από πλούσια οικογένεια της Χίου, αλλά γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1748. Σπουδάζει πρώτα στην Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης. Μετά μένει μόνιμα στη Γαλλία. Στη Γαλλία σπουδάζει ιατρική. Εκεί μαθαίνει για τη Γαλλική Επανάσταση από κοντά. Μαθαίνει για τις φιλελεύθερες ιδέες της Επανάστασης: "Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη" είναι το σύνθημα της αστικής Επανάστασης. Ο Κοραής γράφει, επιμελείται και δημοσιεύει τα χειρόγραφα αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων.

Ο Κοραής πιστεύει ότι για να ελευθερωθεί το ελληνικό έθνος, πρέπει πρώτα να φωτιστεί με την παιδεία.  Μία παιδεία με σωστή μέθοδο διδασκαλίας και με μια νέα ελληνική γλώσσα. Μία γλώσσα πιο απλή από την αρχαία. Πολλοί δάσκαλοι ακούνε τον Κοραή με ενδιαφέρον. Πιστεύουν τον Κοραή και τις γλωσσικές ιδέες και θεωρίες του. Ο Κοραής προτείνει μία γλώσσα με βάση την καθομιλουμένη γλώσσα της εποχής. Μία γλώσσα όμως χωρίς ξένες λέξεις και οι ιδιωματικές φράσεις.

Ο Κοραής γράφει και για τις ιδέες της Επανάστασης. Στο ποίημά του «Σάλπισμα Πολεμιστήριον» αλλά και κατά μετά το 1821, γράφει συμβουλευτικές επιστολές. Συμμετέχει στην ίδρυση του Ελληνικού Κομιτάτου, μίας Φιλελληνικής οργάνωσης, στο Παρίσι. Ο Αδαμάντιος Κοραής έχει ως βασική φιλοσοφική αρχή την πίστη στη λογική του ανθρώπου.

1. Απόσπασμα από τη Νέα Πολιτική Διοίκηση του Ρήγα Βελεστινλή

«Όλοι, χωρίς εξαίρεσιν, έχουν χρέος να ηξεύρουν γράμματα. Η Πατρίς έχει να καταστήση* σχολεία εις όλα τα χωρία διά τα αρσενικά και θηλυκά παιδιά. Εκ των γραμμάτων γεννάται η προκοπή, με την οποίαν λάμπουν τα ελεύθερα έθνη».

Ρήγα Βελεστινλή, Άπαντα τα Σωζόμενα, επιμέλεια Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης, Αθήνα 2001, τόμ. 5, σσ. 41-42.

* να καταστήση = να ιδρύσει

 

3. Απόσπασμα από το έργο «Σάλπισμα Πολεμιστήριον» του Αδαμάντιου Κοραή

«Οι Ηπειρώται ενθυμήθητε* τα κατορθώματα των προγόνων σας. εσείς και παλαιά εφάνητε ανδρείοι, και σήμερον ακόμη εδειξατε με τας κατά των αγρίων Πασάδων νίκας, ότι δεν εχάσατε την προγονικήν μεγαλοψυχίαν. Οι Θεσσαλοί και Μακεδόνες ενθυμήθητε ότι οι πρόγονοι σας κατετρόπωσαν τον Δαρείον, όστις ήτον ασυγκρίτως φοβερώτερος βασιλεύς από τον σημερινόν άνανδρον και γυναικώδη τύραννον της Ελλάδος. Οι Πελοποννήσιοι και οι λοιποί Έλληνες μη λησμονήσετε τα τρόπαια*, όσα κατά των βαρβάρων ανέστησαν* οι προπάτορές* σας. και σεις εξαιρέτως οι Μαϊνώται συλλογισθητε ότι είσθε αίμα Σπαρτιατών. Όλοι ομού*, όσοι με το λαμπρόν όνομα των Ελλήνων δοξάζεσθε, βάλετε καλά εις τον νουν σας, ότι αφ' όσας δυστυχίας δύναται να πάθη ο άνθρωπος η πλέον απαρηγόρητος είναι η δουλεία.

Κοραής. Άπαντα τα πρωτότυπα έργα, επιμέλεια Γ. Βαλέτας, τόμ. Α1, σ. 69.

*ενθυμήθητε = θυμηθείτε

*τα τρόπαια = τις νίκες

*ανέστησαν = κέρδισαν

*προπάτορες = πρόγονοι

*ομού = μαζί

 

4. Απόσπασμα από τα "Προλεγόμενα" του Αδαμάντιου Κοραή

«Ἡ γλῶσσα εἶναι ἕνα ἀπό τά πλέον ἀναπαλλοτρίωτα τοῦ Ἔθνους κτήματα. Ἀπό τό κτῆμα τοῦτο μετέχουν ὅλα τά μέλη τοῦ ἔθνους μέ δημοκρατικήν, νά εἴπω οὕτως, ἰσότητα• κανείς, ὅσον ἤθελεν εἶσθαι σοφός, οὔτ’ ἔχει, οὔτε δύναταί ποθεν νά λάβῃ τό δίκαιον νά λέγῃ πρός τό ἔθνος: «Οὕτω θέλω νά λαλῇς, οὕτω νά γράφῃς»[...]. Μόνος ὁ καιρός ἔχει τήν ἐξουσίαν νά μεταβάλλῃ τῶν ἐθνῶν τάς διαλέκτους, καθώς μεταβάλλει καί τά ἔθνη.» (Προλεγόμενα, σ. 49-50) 

On the disdain towards the modern language

Η επικρατήσασα έως τώρα κακή και διεστραμμένη συνήθεια να καταφρονώμεν την νέαν, την οποίαν μόνην είναι δυνατόν να φέρωμεν είς τελειότητα... Καιρός είναι να ελευθερωθώμεν από ταύτην την πρόληψιν. Πρέπει να γυμναζόμεθα εξαιρέτως εις το να καλλύνωμεν και να διορθόνωμεν όσον είναι δυνατόν την Γλώσσαν, την οποίαν εθηλάσαμεν με το γάλα, και εις μόνην την οποίαν εσυνειθίσαμεν να εξηγώμεν ό,τι συλλογιζόμεθα. -Τότε μόνον ονομάζονται τα έθνη φωτισμένα, όταν φέρωσι την γλώσσαν αυτών εις τελειότητα. Οι Ιταλοί, οι Γάλλοι, οι 'Αγγλοι, τότε αληθώς άρχησαν να ελευθερούνται από τη βαρβαρότητα, όταν οι κατ' αρχάς ολίγοι λόγιοι αυτών άνδρες κατεχέρησαν να γράφωσιν εις την κοινήν αυτών γλώσσαν.

On hellenizing the common language

-Από ταύτην, των Ελληνιζόντων την ατοπίαν συμπεραίνεται πόσον ατοπώτερον είναι εν άλλο είδος συγγραφέων, τους οποίους, δια να διακρίνω από τους ακράτως Ελληνίζοντας, συγχώρησον να ονομάσω Μιξελληνίζοντας, ή αν αγαπάς κάλλιον Μιξοβαρβάρους. Ο σκοπός των τοιούτων είναι βέβαια επαινετός, επειδή προθυμούνται να σιμώσωσιν, όσον δυνατόν εγγύτερον, την σημερινήν γλώσσαν εις την μητέρα της την Ελληνικήν... Αυτοί σπουδάζουν, ως είπα, να εξελληνίσωσι την κοινήν γλώσσαν, αλλ' επειδή καταγίνονται εις πράγμα αδύνατον, μην έχοντες το δικαίωμα ν' αλλάξωσι του έθνους την γλώσσαν, αναγκάζονται και την Ελληνικήν να διαστρέφωσι, και την κοινήν, την οποίαν ν' αποφύγωσι δεν εμπορούν, βαρβαροτέραν με την άλογον παράθεσιν ταύτην να κάμνωσι. -Η γλώσσα είναι εν από τα πλέον αναπαλλοτρίωτα του έθνους κτήματα. Από το κτήμα τούτο μετέχουν όλα τα μέλη του έθνους με δημοκρατικήν, να είπω ούτως, ισότητα"κανείς, όσον ήθελεν είσθαι σοφός, μητ'έχει, μήτε δύναταί ποθεν να λάβη το δικαίωμα να λέγη προς το έθνος, "Ούτω θέλω να λαλής, ούτω να γράφης". 'Οστις, επαγγελλόμενος να γράφη εις την κοινήν γλώσσαν, μακρύνεται τόσον από τον κοινόν τρόπον του λέγειν, εκείνος ζητεί πράγμα, το οποίον μητ' ο σκληρότατος τύραννος δεν είναι καλός να κατορθώση...

On the evolution of dialects

 

Μόνος ο καιρός έχει την εξουσίαν να μεταβάλλη των εθνών τας διαλέκτους, καθώς μεταβάλλει και τα έθνη...Εάν το να μακρύνεταί τις από την κοινήν του λέγειν συνήθειαν τόσον, ώστε να γίνεται ασαφής εις την διάνοιαν, και παράξενος ολότελα εις την ακοήν, ήναι τυραννικόν, το να χυδαϊζει πάλιν τόσον, ώστε να γίνεται αηδής εις εκείνους όσοι έλαβον ανατροφήν, με φαίνεται δημαγωγικόν. 'Οταν λέγω, ότι από την γλώσσαν μετέχει το έθνος όλον με δημοκρατικήν ισότητα, δεν νοώ ότι πρέπει ν' αφήσωμεν την μόρφωσιν και δημιουργίαν αυτής εις την οχλοκρατικήν φαντασίαν των χυδαίων. Ο όχλος είναι πανταχού όχλος. Εάν δεν έχωμεν το δικαίωμα της τυραννικής προσταγής, "Ούτω θέλω να λαλής", έχομεν εξ άπαντος το δικαίωμα της αδελφικής συμβουλής, "Ούτω πρέπει να λαλώμεν"...

On how to write

 

Γράφε μετά προσοχής και μελέτης^. εκρίζωσον από την γλώσσαν τα ζιζάνια της χυδαιότητος, όχι όμως όλα πάραυτα με την δίκελλαν, αλλά με την χείρα και κατά μικρόν εν οπίσω του άλλου" σπείρε εις αυτήν τα Ελληνικά σπέρματα, αλλά και αυτά με την χείρα και όχι με τον σάκκον. Και θέλεις απορήσει πώς εις ολίγον καιρόν και αι λέξεις και αι φράσεις σου επέρασαν από το βιβλίον εις του λαού τα στόματα. Οι λόγιοι άνδρες του έθνους είναι φυσικά οι νομοθέται της γλώσσης, την οποίαν λαλεί το έθνος" αλλ' είναι (πάλιν το λέγω) νομοθέται δημοκρατικού πράγματος.

On the correction of language

Εις αυτούς ανήκει η διόρθωσις της γλώσσης, αλλ' η γλώσσα είναι κτήμα όλου του έθνους, και κτήμα ιερόν. -Περισσότερον ήθελ' ωφελήσει το γένος σήμερον όστις καίει παρά όστις γράφει Γραμματικάς. -Κατά διαφόρους περιόδους, ή εποχάς χρόνου, το αυτό έθνος έχει διάφορον Γραμματικήν, ήγουν διάφορον τρόπον του λαλείν και γράφειν την γλώσσαν του. -Αναγκαιότερα είναι εις ημάς η γραμματική θεωρία και πράξις της γλώσσης, την οποίαν λαλούμεν καθ' εκάστην, παρά της γλώσσης, την οποίαν μας αναγκάζει να μανθάνωμεν η κατάληψις των συγγραμμάτων των ημετέρων προγόνων. -'Οταν η γλώσσα ευρίσκετ' ακόμη, να είπω ούτως εις τα σπάργανα, τα σφάλματα είναι ευκολοσφόγγιστοι ρύποι" και όσον περισσοτέρους εξαλείψη τις, τόσον λογικωτέραν και ευμορφοτέραν θέλει καταστήσει την γλώσσαν του. -Τι ακούω; ...

On Philosophy and Religion

Ευρίσκονται εις την Ελλάδα 'Ελληνες, οι οποίοι γεμίσαντες λίθους τους κόλπους αυτών, και αναβάντες ως επί πέτρας υψηλής της Θρησκείας (ως αυτοί λέγουν), λιθοβολούν απανθρώπως την Φιλοσοφίαν, διά να της εμποδίσωσι την είσοδον εις την Ελλάδα...Μη δυνάμενοι να εξολοθρεύσωσι με το πυρ και με τον σίδηρον της Φιλοσοφίας τους ησύχους οπαδούς, προθυμούνται να τους παραστήσωσιν εις την υπόληψιν του ανοήτου όχλου, ως δημεγέρτας, ως αθέους, εις ολίγα λόγια, να τους καταστήσωσιν, ως φθορέας της πολιτικής κοινωνίας, βδελυκτούς εις όλον το γένος. Εις την Φιλοσοφίαν εξεναντίας παρά τον ορθόν λόγον κανέν άλλο όπλον δεν συγχωρείται.

On school books

-Ο τρόπος ούτος να τελειωθή δεν είναι δυνατόν, εάν εις τόπον των ελληνιστί γραμμένων βιβλίων δεν εισαχθώσιν εις τα κοινά σχολεία βιβλία γραμμένα εις την κοινήν γλώσσαν, ήγουν την γλώσσαν εκείνην, την οποίαν λαλούσι καθ' ημέραν αναμεταξύ των τα παιδάρια εις τα σχολεία και ακούουσι λαλούντας εις τους οίκους τους ιδίους των γονείς. -'Ηθελε πολύ ταχύνει την εις το καλόν της Ελλάδος προκοπήν και βελτίωσιν Εφημερίς πολιτικοφιλολογική, γραμμένη εις την κοινώς λαλουμένην γλώσσαν. -Την μέσην οδόν της γλώσσης πρέπει να πατήσωμεν δια να μεταδόσωμεν εις τους απαιδεύτους, αν έχωμεν τι καλόν, και να δόσωμεν εις τους σοφούς αφορμήν να μεταδόσωσι καλήτερα. -Ελάλησα να γράφωμεν εις την μητρικήν ημών γλώσσαν, όχι με σκοπόν να κινήσω τους ομογενείς εις καταφρόνησιν της αρχαίας των προγόνων ημών γλώσσης, ως μ' εσυκοφάντησαν αναισχύντως.

 On the corruption of language

Νομίζω ότι η διαφθορά της γλώσσης είναι συγγενής νόσος της διαφθοράς των ηθών, και κατά τους ιπποκρατικούς κανόνας ζητεί και συγγενή και παρομοίαν θεραπείαν. -Το κοινόν ιδίωμα δεν είναι αξιοκαταφρόνητον, ως πρεσβεύουν οι μωροί. -Η γλώσσα είναι αυτό το έθνος^. σε συγχωρεί να την καλλωπίζης και να την στολίζης, αλλ' όχι και να βάλης εις τόπον αυτής άλλην γλώσσαν ιδικήν σου. -Η φρικτοτέρα χυδαιότης της γλώσσης μας είναι η έλλειψις του απαρεμφάτου" ... αι γλώσσαι, καθώς κατά μικρόν διαστρέφονται, ούτω κατά μικρόν διορθώνονται. -Και ο καλλωπισμός ... της γλώσσης έχει όρια, τα οποία όστις αγωνίζεται να υπερπηδήση γίνεται τύραννος...

 

http://www.babiniotis.gr/wmt/webpages/index.php?lid=1&pid=7&catid=M&apprec=27